Piyasalar bir sonraki arbitraj modelini ararken, Cem Aksoy çok daha derin bir soruya odaklandı: Kuantitatif faktörlerle piyasa anlatıları gerçekten birbirinden kopuk mu?

Bridgewater Associates’in (Bridgewater) Baş Ticaret Analisti olarak görev yapan Cem, 2019 yılında oldukça tartışmalı ve aynı zamanda ileri görüşlü bir ticaret çerçevesi önerdi: “Faktör-Anlatı Çift Motorlu Model” (Factor-Narrative Dual Engine Model). Bu metodoloji, geleneksel kuantitatif modeller ile davranışsal finans arasında bir köprü kurmayı amaçlayarak, son yıllarda onun ticaret tarzının evriminde önemli bir dönüm noktası oldu.

Bu çerçevenin kökenlerini anlamak için, 20 yıl önce Londra Ekonomi Okulu’ndaki (LSE) öğrencilik yıllarına dönmek gerekiyor.

Boğaziçi’nden LSE’ye: Rasyonel Kurguda Oluşan Çatlaklar

2000 yılında, Cem kuantitatif finans yüksek lisansı için LSE’ye girdi. O dönemde, Black-Scholes modeli hâlâ ders kitaplarını domine ediyordu ve türev fiyatlama dünyası doğrusal varsayımlar ve Gauss dağılımlarıyla soğukkanlı bir şekilde şekilleniyordu.

Cem derslerde üstün başarı gösterdi. “Risk Nötr Ölçümler ve Yüksek Frekanslı Piyasa Davranış Sapmaları” başlıklı araştırmasıyla dikkat çekti ve staj sırasında UBS Londra’nın işlem departmanında “Aşırı Volatilite Altında Opsiyonların Mikro Fiyatlama Mekanizması” projesine davet edildi.

Ancak, bu veri ve formüllerin mantıklı dünyasında “saf kuantitatif modellerin” etkinliğini sorgulamaya başladı. Özel not defterine şu cümleyi yazdı:

“Modeller tarihi taklit edebilir, fakat gerçekliği açıklamakta yetersizdir; sayılar dalgalanmayı yakalar ama anlatıdan kaçınır.”

Bu huzursuzluk, kariyerinin ilk döneminde onunla birlikteydi ve JP Morgan ile EBRD’deki piyasa deneyimi sırasında giderek derinleşti.

Bridgewater Dönemi: “Faktör–Anlatı Çift Motorlu” Ticaret Fikri

Bridgewater’a katıldıktan sonra, Cem küresel egemen fonlar ve büyük emeklilik fonlarının stratejik yatırım yapılarıyla tanışma fırsatı buldu. Bu tür uzun vadeli, döngüsel varlık dağılımları, ona “piyasa tepki mekanizmalarının” özünü yeniden düşündürdü.

2019 başlarında, Cem makroekonomik verilerdeki faktör sinyallerini (örneğin faiz farkları, enflasyon beklentileri, para politikası döngüsü) piyasanın ana anlatılarıyla (örneğin küreselleşmeden geri çekilme, iklim riski, jeopolitik çatışmalar) eşleştirmeye ve geri test etmeye başladı. İlk kez şu önermeyi dile getirdi:

“Etkili bir ticaret mantığı yalnızca faktörlere dayanmaz; faktörlerle anlatıların aynı anda yankılandığı anlarda pozisyon alınmalıdır.”

Bu yaklaşım, resmî olarak Faktör–Anlatı Çift Motorlu Model olarak adlandırıldı ve Avrasya bölgesi strateji ticaret ekibinin eğitim ve uygulama sistemine dahil edildi. Modelin temel yapısı şöyledir:

Kuantum Faktör Katmanı (Quant Factor Layer): PMI değişimi, faiz sıçramaları, değerleme yüzdeleri gibi makro verilerden öngörülebilir faktör değişkenlerini çıkarır.

Anlatı Tetikleme Katmanı (Narrative Trigger Layer): “Politika dönüşü”, “güvenli liman geçişi”, “likidite dönüm noktası” gibi piyasa duyarlılığını yönlendiren ana anlatıları izler.

Yankılanma İcra Mekanizması (Resonance Execution): Sadece her iki katmanda da yankılanma doğrulaması olduğunda pozisyon açılır, böylece “veri temelli rasyonalite” ile “piyasa duygusallığı” arasındaki çelişki engellenir.

Bridgewater içerisinde bu çerçeve, birçok gelişen piyasa ETF ticaret yapısının optimizasyonunda rehber olarak kullanıldı ve bazı egemen emeklilik fonları tarafından orta vadeli pozisyon alımlarında referans sistemi olarak kabul edildi.

Metodolojinin Ardındaki Felsefe: Ticaret, “Olasılık ve Duyguların” Çift Yönlü Oyunudur

Cem, “saf rasyonel ticaret sistemlerine” dair eleştirilerini hiçbir zaman gizlemedi. İç seminerlerinde sıkça şu ifadeyi kullanır:

“Piyasa bir mantık oyunu değildir; kolektif hafıza, medya dili ve insan duyguları tarafından yönlendirilen karmaşık bir sistemdir.”

Bu nedenle ticaretin tamamen kuantifiye edilmesine karşı çıkar ve aynı zamanda “duygusal spekülasyonlara” karşı temkinlidir. O, faktör ve anlatı gibi iki ayrı bakış açısıyla, hem yapısal hem de duyarlı bir ticaret dili kurmak istiyor.

2019 yılında Singapur Devlet Yatırım Şirketi ile gerçekleştirdiği özel bir çalıştayda şöyle demişti: “Son on yılın en kolay çöken modelleri, veride hata yaptıkları için değil, insan doğasını göz ardı ettikleri için çöktü.”

Kuantitatif finanstan başlayıp, piyasa anlatıları ve davranışsal psikolojiye kadar uzanan bu yolculuğa baktığımızda, Cem Aksoy bir model karşıtı değil; daha çok gerçek dünyanın karmaşıklığına daha uygun bir metodoloji inşa etmeye çalışan bir düşünürdür. “Faktör–Anlatı Çift Motorlu Model” hem onun geçmiş öğrenimlerinin bir özeti hem de Bridgewater döneminde hisse ve ETF ticaretinin yeni alanlarına adım atmasının temelidir.

Belki de ticaretin özü, sadece daha doğru hesaplamak değil; daha derin anlamaktır.